Ο Καρκίνος Κεφαλής και Τραχήλου είναι ένας τρόπος περιγραφής οποιουδήποτε καρκίνου βρίσκεται στην περιοχή της κεφαλής ή του λαιμού, εκτός από τον εγκέφαλο, τα αυτιά, τα μάτια και τον οισοφάγο. Σχηματίζεται στους ιστούς του ανώτερου αεραγωγού (χείλη, γλώσσα, στόμα, λαιμός και λάρυγγα ή φωνητικές χορδές) ή της ρινικής κοιλότητας.

Οι περισσότεροι Καρκίνοι Κεφαλής και Τραχήλου προέρχονται συνήθως από τα πλακώδη κύτταρα που καλύπτουν τις υγρές βλεννογόνους επιφάνειες στο εσωτερικό της κεφαλής και του τραχήλου (για παράδειγμα στο εσωτερικό του στόματος, της μύτης και του λαιμού) και ονομάζονται καρκινώματα πλακωδών κυττάρων.

Υπάρχουν περισσότερες από 30 περιοχές εντός της κεφαλής και του τραχήλου όπου μπορεί να αναπτυχθεί καρκίνος. Ο Καρκίνος Κεφαλής και Τραχήλου είναι ένας σχετικά συχνός καρκίνος, αφού στην Ευρώπη η εμφάνισή του αγγίζει το 5% και είναι ο έβδομος συνηθέστερος τύπος καρκίνου με περισσότερους από 150.000 νέους ασθενείς κάθε χρόνο.

Παρά τη σοβαρότητα και τον αυξανόμενο επιπολασμό του, υπάρχει μικρή γνώση για τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνων Κεφαλής και Τραχήλου και οι εκβάσεις των ασθενών παραμένουν αρνητικές. Το 60% των ατόμων με καρκίνο Κεφαλής και Τραχήλου παρουσιάζουν τοπικά προχωρημένη νόσο κατά τη διάγνωση και το 60% των ατόμων που διαγιγνώσκονται σε προχωρημένο στάδιο καταλήγουν από τη νόσο εντός πέντε ετών. Ωστόσο, για τους ασθενείς στους οποίους η διάγνωση γίνεται στα αρχικά στάδια της νόσου, το ποσοστό επιβίωσης είναι 80-90%.

 

Επιπολασμός

• Οι άνδρες είναι 2-3 φορές πιο πιθανό να αναπτύξουν Καρκίνο Κεφαλής και Τραχήλου σε σχέση με τις γυναίκες. Ωστόσο, τα περιστατικά καρκίνου Κεφαλής και Τραχήλου στις γυναίκες αυξάνονται.
• Ο καρκίνος Κεφαλής και Τραχήλου είναι συχνότερος σε άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών.
• Η σύνδεση ανάμεσα στον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) και στους καρκίνους Κεφαλής και Τραχήλου αυξάνεται σε πληθυσμούς νεότερης ηλικίας.

 

Κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο εμφανίζονται περίπου 500.000 νέες περιπτώσεις, ενώ η πλειοψηφία εμφανίζεται σε άτομα μεγαλύτερα των 50 ετών. Περισσότεροι από 150.000 νέοι ασθενείς διαγνώστηκαν στην Ευρώπη το 2012, αριθμός που είναι ισοδύναμος με τη διπλάσια χωρητικότητα του Ολυμπιακού σταδίου του Λονδίνου.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με δεδομένα του Globocan, το 2012 διαγνώσθηκαν 1.350 ασθενείς με Καρκίνους Κεφαλής και Τραχήλου, με τον καρκίνο του λάρυγγα και τον καρκίνο χειλέων και στοματικής κοιλότητας να παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συχνότητα.

 

Παράγοντες κινδύνου

Πιθανά αίτια της νόσου είναι ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής (κάπνισμα, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ), το οικογενειακό ιστορικό/προδιάθεση, η σιδηροπενική αναιμία, η έκθεση στην UV ακτινοβολία, η έκθεση σε χημικές ουσίες (νικέλιο), η κακή στοματική υγιεινή και η προσβολή από ιούς όπως ο ΗPV (ιός ανθρωπίνων κονδυλωμάτων) και ο ΕBV (Ebstein Barr Virrus).

Κάπνισμα, Αλκοόλ και ο ιός HPV αποτελούν τους βασικούς παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρκίνου Κεφαλής και Τραχήλου:

• Οι καπνιστές έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης Καρκίνου Κεφαλής και Τραχήλου από τους μη καπνιστές. Συγκεκριμένα ένα άτομο που καπνίζει θα είναι 15 φορές πιο πιθανό να αναπτύξει καρκίνο κεφαλής και τραχήλου από έναν μη καπνιστή.
• Οι άνδρες που καταναλώνουν περισσότερες από τρεις και οι γυναίκες που καταναλώνουν περισσότερες από δύο μονάδες αλκοόλ ημερησίως παρουσιάζουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης Καρκίνου Κεφαλής και Τραχήλου.
• Ο ιός HPV σχετίζεται με την πρόκληση Καρκίνων Κεφαλής και Τραχήλου. Μπορεί επίσης να προκαλέσει καρκίνο του λαιμού, της γλώσσας και των αμυγδαλών, αλλιώς γνωστών ως οροφαρυγγικών καρκίνων (OPSCC).

 

Σημάδια και συμπτώματα

• Πόνος στη γλώσσα, στοματικά έλκη που δεν επουλώνονται ή/και κόκκινες ή λευκές κηλίδες στο στόμα.
• Πόνος στο λαιμό.
• Επίμονη βραχνάδα.
• Πόνος ή/και δυσκολία στην κατάποση.
• Εξόγκωμα στον τράχηλο.
• Αποφραγμένη μύτη στη μία πλευρά ή/και αιματηρές εκκρίσεις από τη μύτη.

 

Επιβιώνοντας πέρα από τη θεραπεία – Οι ασθενείς με Καρκίνο Κεφαλής & Τραχήλου

Κορυφαίοι εμπειρογνώμονες της δημόσιας υγείας και εκπρόσωποι ασθενών τονίζουν ότι η επιβίωση από τον καρκίνο απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση από τους ασθενείς και τους επαγγελματίες υγείας μέσω της εφαρμογής πολιτικών για την υποστήριξη ειδικών αναγκών των ασθενών από Καρκίνο Κεφαλής και Τραχήλου. Χωρίς αυτές τις πολιτικές, οι σημαντικές επενδύσεις στη θεραπεία ασθενών με καρκίνο δεν θα επιτύχουν το στόχο της κοινωνικής και εργασιακής επανένταξης των ασθενών.

Όπως τονίζουν οι ασθενείς με Καρκίνο Κεφαλής και Τραχήλου, η υποστήριξη που χρειάζονται απαιτεί μια μακροπρόθεσμη και διεπιστημονική προσέγγιση. Παρά τις θετικές επιδράσεις της θεραπείας, οι περισσότεροι επιβιώσαντες του Καρκίνου Κεφαλής και Τραχήλου δεν επιστρέφουν πλήρως στην προηγούμενη κατάσταση ευημερίας τους. Οι επιπτώσεις της θεραπευτικής παρέμβασης και αποκατάστασης επηρεάζουν τις πιο σημαντικές ανθρώπινες λειτουργίες όπως την προφορική επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεπίδραση, βασικές ζωτικές λειτουργίες, όπως αναπνοή, πρόσληψη τροφής, φώνηση, επικοινωνία και την εξωτερική εμφάνιση.

Οι επιβιώσαντες μπορεί να υποφέρουν από ένα ευρύ φάσμα λειτουργικών προβλημάτων που κυμαίνονται από την κόπωση, τη μειωμένη φυσική κατάσταση και τα ψυχολογικά προβλήματα που σχετίζονται με τον τύπο του καρκίνου, όπως η δυσλειτουργία της ομιλίας και η δυσκολία στην κατάποση.

Στη χώρα μας σήμερα δεν διαθέτουμε εξειδικευμένα Κέντρα Καρκίνου Κεφαλής & Τραχήλου που να περιλαμβάνουν όλες τις ιατρικές ειδικότητες που είναι απαραίτητες για τη διάγνωση, τη θεραπεία, την αποκατάσταση και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη του ασθενούς και της οικογένειας του. Μερικές ογκολογικές κλινικές διαθέτουν ιατρικές ειδικότητες για τη διάγνωση και τη θεραπεία, αλλά τα ογκολογικά νοσοκομεία πάσχουν στο τομέα των εξειδικευμένων λογοθεραπευτών, εργοθεραπευτών, ψυχολόγων εξειδικευμένων στην ψυχο-ογκολογία.

Τα κενά ογκολογικής περίθαλψης, αποκατάστασης και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης καλούνται συνήθως οι ασθενείς να καλύψουν με ίδια μέσα. Οι κατά τόπους σύλλογοι ασθενών προσφέρουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε ασθενείς, αλλά η συγκεκριμένη κατηγορία ασθενών απαιτεί πολύ περισσότερα. Στο Πειραιά ο Πανελλήνιος Σύλλογος Λαρυγγεκτομηθέντων προσφέρει υπηρεσίες λογοθεραπείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στα μέλη του, αλλά πέραν του συγκεκριμένου δεν υπάρχει άλλη εξειδικευμένη δομή υποστήριξης.

Η αποκατάσταση ασθενών από Καρκίνο Κεφαλής και Τραχήλου αποτελούσε μέχρι πριν λίγα χρόνια μια μακρά, ενδεχομένως επίπονη, πορεία που συνοδευόταν από υπηρεσίες εντατικής περίθαλψης, εξειδικευμένες νοσοκομειακές εγκαταστάσεις, αποξενωμένες από την ολιστική θεώρηση της διεπιστημονικής ομάδας. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα, ο ρόλος της λειτουργικής αποκατάστασης στην κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη των πασχόντων εξακολουθεί δυστυχώς να  είναι υπoβαθμισμένος έως ανύπαρκτος.

Σε τελευταίες έρευνες που διεξήχθησαν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι ασθενείς με Καρκίνο Κεφαλής και Τραχήλου παρουσίασαν μειωμένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης έπειτα από πρόγραμμα φωνητικής εκπαίδευσης και ψυχολογικής υποστήριξης σε αντιδιαστολή με ασθενείς που δεν έτυχαν καμίας αντίστοιχης αποκατάστασης.

Η ολιστική προσέγγιση από διεπιστημονική ομάδα των ασθενών με Καρκίνο Κεφαλής και Τραχήλου και η συναισθηματική αρωγή του οικείου περιβάλλοντος είναι σε θέση να εξασφαλίσει διαχρονική επίδραση στη ψυχοκοινωνική επανένταξη των ασθενών και  τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.